داستان گیلکی از آغاز تا به امروز/ «پرویز فکر آزاد»

طبق پژوهش‌های سازمان ملل، ۶ تا ۷ هزار زبان در دنیا وجود دارد که نیمی از آنها در کشورهایی چون هند و اندونزی و استرالیا و مکزیک و نیجریه تکلم می‌شود. این چند زبان به همراه انگلیسی و چینی و حتی عربی، کمتر از ۳۰۰۰ زبان را در آینده از بین خواهند برد. هم چنانکه تاکنون حدود ۱۰۰۰۰ زبان از بین رفته است. حدس زده می‌شود که اگر غافل شویم بیش از پنجاه درصد زبان‌ها تا سال ۲۱۰۰ گویشوری نخواهند داشت. به نظر زبانشناسان، عمده‌ترین خطر انقراض، تغییر مناسبات تولیدی و اجتماعی و مهاجرت و سرعت صنعتی شدن و محدودیت‌های اعمال شده دیگرست.
زبان گیلکی در چند دهه اخیر راه زوال را در پیش‌گرفته و در سرزمین گیلان مهجور واقع‌شده است. این زبان هرروز گویشوران خود را از دست می‌دهد. هنرمندان زیادی سعی دارند که با تولید آثار ادبی مثل شعر و داستان، به بقای این زبان و حداقل به تأخیر انداختن مرگ آن کمک کنند. در حوزه شعر بزرگانی مانند محمدعلی افراشته و شیون فومنی و محمد بشرا و علی‌اکبر مرادیان گروسی و محمد فارسی و بسیاری دیگر پیشتاز بودند و زبان را در اشعار خود زنده نگه داشتند؛ اما در حوزه تولید نثر که دارای ویژگی‌های داستانی باشد اولین بار داستانی با عنوان «آگه بابان و اهلید!» با گویش «رشتی» در ۲۸ خرداد ۱۳۵۸ و در چهارمین و درواقع آخرین شماره از سری اول انتشار دامون با امضای محمود اصلان چاپ‌شده است. می‌توان گفت که زنده‌یاد «محمود اسلام پرست» یا همان محمود اصلان اولین نویسنده داستان گیلکی محسوب می‌شود. پس از او و همراه او آثار نویسندگانی مانند «هادی غلام دوست»، علیرضا بشردوست، محمدتقی پوراحمد جکتاجی و محمدحسن جهری و چند تن دیگر در مجله «گیله وا» چاپ و منتشرشده و می‌شود. ده عنوان مجموعه داستان کوتاه گیلکی هم تا این تاریخ به چاپ رسیده که سه عنوان آن را هادی غلام دوست نوشته است. در سال‌های اخیر با توجه به عمومیت یافتن شبکه‌های اجتماعی، تعداد زیادی از جوانان، رویکرد خوبی نسبت به زبان مادری داشته‌اند. تا این گسست فرهنگی ایجادشده را با کنش‌های خود پر کنند. مطالبه برای چاپ داستان گیلکی در رسانه‌های مجازی و کاغذی بیش از گذشته شده است. این رویکرد، نویسندگان گیلکی نویس را هم به تکاپو انداخت. حدود ده سال پیش اولین گروه داستان نویسان گیلکی در خانه فرهنگ گیلان و به همت جوانان و پیشکسوتان شکل‌گرفته که تاکنون حدود ۱۵۷ جلسه کارگاهی تشکیل داده‌اند. این جریان منجر به حضور و ظهور نویسندگانی شده است که برخی حتی به زبان مادری خود تکلم نمی‌کردند و حالا نویسندگی داستان گیلکی را تجربه می‌کنند. فضای جدید به رشد داستان‌نویسی کمک کرده و اینترنت عاملی شد تا کانالی بنام گیله قصه ایجاد شود و نویسندگان را ترغیب به تولید متن و آنگاه خوانش و ضبط و تدوین و پخش آن کند. یقیناً داستان گیلکی عمر کوتاهی دارد و دوران کودکی خود را سپری می‌کند و در این مرحله سعی و تلاش زیادی را می‌طلبد تا به مؤلفه‌های داستان معاصر ایران و جهان نزدیک شود.