آسیب‌شناسی انتخابات دوره پنجم شورای اسلامی شهر رشت

سروش علیزاده- درست است که مدتی از زمان انتخابات شورای اسلامی شهر رشت گذشته است اما این گذر زمان ، مجالی برای منطق و به دور از احساسات مرسوم در زمان انتخابات را فراهم می آورد تا به آسیب‌شناسی کنش‌ نیروها و جناح‌های موثر و حاضر در انتخابات بپردازیم و پاسخی هم به مطالب منتشره از سوی لیست های خود پیروز پندار انتخابات در فضای مجازی رشت داشته باشیم.
در انتخابات دوره پنجم شورای اسلامی شهر رشت، با سونامی ثبت‌نام کاندیداها روبه‌رو بودیم اما مهم‌ترین معضل به چشم آمده در این دوره خودفریبی برخی کاندیداها و جناح‌ها ولیست های ارائه‌شده بود که مردم را عوام و گوش‌به‌فرمان خود تصور می‌کردند. درحالی‌که مردم رشت خلاف تفکر سیاسیون را در عمل بارها اثبات کرده اند که در رأی دادن به جناح‌بندی‌ها توجه نمی‌کنند.
الف- اصلاح‌طلبان
اصلاح‌طلبان مغرور از اقبال قابل پیش‌بینی و آرای سنتی شهر رشت به اصلاحات و نیروهای همسو با اصلاحات در مقوله ریاست جمهوری! خود را برنده بلامنازع انتخابات شوراها می‌دانستند. لذا از بازی گرفتن جریانات دیگر ، مانند حزب اعتدال و توسعه و اصلاح‌طلبان خارج از فهرست‌های فرمی موجود در کشوهای میزشان! و نمایندگان سرشناس حامی روحانی در رشت و دیگر نیروهای مؤثر سرباز زده و خود را تنها تعیین‌کننده و مالک بی‌چون چرای جریان اصلاح‌طلبی رشت و پیروز انتخابات شمرده، افراد عمدتاً گمنام و کم‌سابقه و بدون ارائه برنامه و راهکار را در لیست خود قراردادند و حتی یک زن هم در لیست آن‌ها وجود نداشت که االبته به خاطر مشخص نشدن صلاحیت افراد مدنظر آن ها صورت نگرفت. اندک سرشناس‌های لیست که منبع رأی و پایگاه‌هایی بسیار قوی علاوه بر سبد رأی اصلاحات داشتند هیچ‌گونه کمک و تعرفه‌ای برای سایر اعضا نداشتند و عملاً با لیست ها و افراد دیگر همراه شده بودند.
بی‌توجهی به سخنان دلسوزان و سازوکار خودی و ناخودی کردن این جناح در رشت منجر به اختلاف و اعلام فهرست‌های دیگری توسط اصلاح‌طلبان جامانده از خط و سایر نیروهای حامی روحانی در روزهای آخر شد .
عدم ارائه برنامه، و اینکه مردم بدانند این جریان مدعی اصلاح‌طلبی چه برنامه و راهکاری برای اداره شهردارند وجود نداشت و از جناحی کسانی که مدعی کار حزبی است بعید است که بدون برنامه بخواهند وارد عرصه رقابت و جلب اطمینان مردم شوند.
رأی به اصلاح‌طلبی در ریاست جمهوری به معنای تمکین بی‌قیدوشرط از امیال و آرزوهای اصلاح‌طلبی محفلی نیست. منتخبان درون لیست اصلاح‌طلب که به شورا راه یافتند پایگاه رأیی خارج از اصلاحات داشتند و در اکثر فهرست‌های موجود حضورداشته پس عملاً نمی‌توان آن‌ها را فقط منتسب به لیست اصلاحات دانست. اما امید می‌رود جریان اصلاحات رشت باپوست اندازی پرقدرت و با برنامه به عرصه انتخابات شورای شهر رشت برگردند.
ب – اصولگرایی:
جریان اصولگرایی سال‌هاست که در رشت منفعل شده است. این جناح با عدم توجه اقبال مردم رشت در خود فرورفته است. عملاً هیچ تولید فکری برای جذب اقبال عمومی به خود ندارد و به شعارهای دیکته شده دامن می‌زند. طیفی از بدنه این جریان سال‌هاست که ضمن حضور در این جناح برای حفظ پایگاه اصولگرایی، عملاً تحت نام اعتدال‌گرایی به خط‌کشی با طیف درون جناحی پرداخته و عملاً در جناح رقیب توپ می‌زنند و دلیلش را تندرو بودن طیف غیر خود و عدم انعطاف و به‌روز شدن آن‌ها می‌دانند! عملاً شاهد تولید چهره‌هایی نخبه از طیف اصولگرایی رشت نیستیم. باریک بودن ورودی جریان و ملاک‌های غیر منعطف؛ عدم تربیت نیروهای نخبه آتیه‌دار، سبب تضعیف در عملکرد سیاسی اصولگرایان بدون برنامه شده است.
در انتخابات شورای شهر رشت اصولگرایان هم برنامه‌ای نداشتند. افراد مستقل و سرشناس را موردحمایت قرار داده و در لیست گذاشتند که این اسامی در بسیاری از فهرست‌هایی که غیرهمسو با جریان اصولگرایی و مشی حمایت از رئیسی داشتند نیز حضور داشتند. اصولاً رأی سنتی و ثابت اصولگرایان در مشارکت پایین در انتخابات رشت می‌تواند راه گشا باشد اما به‌تنهایی توان ورود افراد به شورا را ندارد. هیچ نیروی جدید و تربیت‌شده‌ای هم از طرف این جریان برای حضور در عرصه سیاسی وجود نداشت. کاندیداهای مستقل را در این لیست قراردادند که عضو شورای چهارم و سوم بودند و معمولاً احتمال حضور و رأی آوری آن‌ها در رده‌های هفتم تا یازدهم دوره پنجم می‌رفت. معرفی لیست اصولگرایان با تأخیر و علاوه شدن لابی‌های بسیار اسامی را نیز در روزهای آخر به این فهرست‌ها افزود.
تربیت نیروهای پویا و مردمی بودنشان به‌دوراز شعار و پوپولیسم و عمل‌گرایی در سطح کلان ثمربخش خواهد بود با توجه به رأی بالای مردم رشت به رئیس‌جمهور روحانی و نه به جریان کلی اصولگرایی در رشت، خودفریبی است که اصولگرایان نمایندگان مستقل شورای شهر رشت را منتسب به خود بدانند چون هیچ کنش و برنامه برای اهداف خود نداشتند و در حد ارائه لیستی نیم‌بند باقی ماندند.
ج- ائتلاف شهر اول:
ائتلاف شهر اول به معنای واقعی ائتلاف بود و نه لیست! کاندیداهایی مستقل و وفادار که به هیچ لیست و گروه دیگری وارد نشدند و تبدیل به تنها جناحی شد که برای اولین بار به‌صورت مستقل از دو جریان سیاسی موجودیت خود را اعلام نمودند. یک دفتر مرکزی داشتند و در هیچ جایی مانند فهرست‌های موجود از سهمیه کاندیداها برای ائتلاف ستاد نزدند.
ارائه برنامه انتخاباتی، عملی و مدون و مکتوب برای نحوه اداره شهر و شهرداری رشت و فاکتورهای دیگر کنش انتخاباتی و شبه حزبی این ائتلاف، سبب می‌شود تا بتوانند عنوان جناح سوم این انتخابات را نصیب خود کنند. عملاً کاندیداهای مستقل با تشکیل ائتلاف و امضای میثاق نامه همکاری با یکدیگر، کنش و واکنش‌های انتخاباتی از خود بروز دادند. بیش از پنجاه کمیته فعال و نزدیک به دویست همایش در طول دوران فعالیت انتخاباتی خود برگزار نمودند و به تشریح برنامه‌های خود در همایش‌ها پرداختند. این ائتلاف جدا از اینکه حمایت رسمی خود را از ریاست جمهوری روحانی اعلام کرد اما وابسته به جریان اصلاحات هم نبود، افرادی کاملاً مستقل متحد شده که شاید علاقه‌مندی متفاوتی در رابطه با جریانات سیاسی داشتند؛ اما به نفع تصمیم ائتلاف کوتاه آمده و همسو شدند. تشکیل کمیته‌های مختلف و همچنین حضور و استقبال مردم از جریان ائتلاف برگزاری جلسات سخنرانی و مشی یکی برای همه و همه برای یکی… عدم حاضری خوری می‌تواند از شاخصه‌های وجود جناحی مستقل و البته جرقه‌ای به‌عنوان عنوان پدیده انتخابات شوراها نام برد. ازآنجایی‌که با یک گل‌بهار نمی‌شود اما وجود چنین جناح‌های مستقل قابل‌اعتناست. و شاید بهتر است این دست ائتلاف‌های مستقل به سوی طی مراحل قانونی تاسیس احزاب رفته و دبیرخانه آن‌ها فارغ از نتیجه انتخابات به فعالیت خود در طول سال ادامه دهند و امید می‌رود جریانات مستقل و قوی برگرفته از دل مردم بیشتر پا به عرصه سیاسی شهر رشت بگذارند.
لیست ائتلاف شهر اول با یازده عضو پا به عرصه رقابت گذاشت. حضور و جهش با یازده عضو برای انتخابات پاشنه آشیل این ائتلاف بود که با توجه به الگوی بر روی کاغذ، در صورت درست عمل کردن و حمایت کاندیداها از یکدیگر شاید می‌توانست بسیار خطرساز و موفقیت‌آمیز باشد و قاعدتاً به مذاق جناح‌های سنتی رقیب و همچنین مستقلین قدرتمند خوش نمی‌آمد. شاید قاعده بازی و جنگ مرسوم زمان انتخابات حکم می‌کرد تا از هر روشی ازجمله پخش شایعات برای ضربه زدن این ائتلاف سود برده شود. حضور رضا خاکسار شهردار سابق رشت به‌عنوان دبیر این ائتلاف که پرونده ۱۰۸ روزه به عنوان شهردار رشت قابل‌اعتناست و هم محبوبیتش مابین کارمندان و کارگران شهرداری رشت با توجه به حضور این نیروها در ائتلاف شهر اول قابل‌توجه است . او که چند سالی سکوت اختیار کرده بود، با آمدنش و پتانسیلی که دارد عملاً ترس بیشتری را در دل افراد مختلف انداخته بود. شاید اگر ائتلاف بر روی شش تا هشت نفر کاندید مطرح متمرکز می‌شد و با تبلیغاتی درازمدت و تشکیل گروه رسانه‌ای قوی زمان بیشتری را برای کاشت بذر اهدافش می‌گذاشت می‌توانست جزو پیروزهای انتخابات باشد. پاشنه آشیل‌های آسیب پذیرش در سالی که تبلیغات فضای مجازی و جنگ روانی حرف اول را در انتخابات شوراها می‌زد، بدون ابزار جنگ رسانه‌ای قوی شاهد عدم توانایی و شکست سخت در انتهای کار این جریان بودیم.
د- فهرست‌های متفرقه و فله‌ای
رشت در این دوره از انتخابات شاهد حضور پرتعداد کاسبان انتخاباتی بود. هرچند نفر دورهم جمع می‌شدند و یا در کافه سنتی جلسه می‌گذاشتند و می‌خواستند مهره چینی کنند و یا یک گروه تلگرامی تحت نام‌های پوپولیستی به راه می‌انداختند .
به دنبال کاندیداهای مستقل مطرح و شناخته‌شده و بعضاً جناح‌های اصلی سیاسی رشت می‌رفتند و آن‌ها را وارد لیست کذایی و بدون مجوز خود می‌کردند و مبالغی پول و حتی ستادهای انتخابی از کاندیداها دریافت، چند عکس دسته‌جمعی و تحت نام خاص فهرستی که انگار با یکی دو تغییر کپی شده بسیاری از لیست های دیگر بود؛ بدون انجام هیچ فعالیت تأثیرگذار اعلام موجودیت می‌کردند.
درنهایت با پیروزی پنج‌تا شش نفر افراد شاخص و مشترک در تمام فهرست‌ها خود را برنده انتخابات دانسته و در نوشته‌هایشان لیست خود را پیروزبخش خوانده و عامل برد شخص منتخب و دیگر جناح‌ها را شکست‌خورده انتخابات دانستند.
ادعای این فهرست‌ها در پیروزی سرشناسان منتخب شورا چنان فکاهی است که حتی مرغ پخته‌ای را که در “خیابان‌های ماکاندو رمان گابریل گارسیامارکز” قدم می‌زند را دوانده و به خنده می‌اندازد؛ و با همان دید فکاهی که شرمم می‌شود از واژه پرمعنا طنز استفاده کنم اگر به مقوله فهرست‌ها نگاه کنیم؛ از شهردار وقت که نباید طبق قانون با توجه به سمتش و داشتن امکانات شهرداری در انتخابات دخالت کند لیست منتسبی داشت تا پنبه‌زنی پشت فلان محله و N G O حمل بار و آب انار فروشی که مدعی افزایش خون می شود و گروه تلگرامی هزار و صدنفره و لیست عاقل ها و شهر و… شاخصه همه فهرست‌ها همان حضور افرادی تکراری و عمدتا متمول با چند تغییر بود و البته حضور قطعی کاسبان انتخابات پشت جریان فهرست‌های متفرقه رشت برای تیغ زدن کاندیداهای دستپاچه و متمول انتخابات! یک فرد فقیر تحصیل‌کرده و شایسته را نمی‌توان در فهرست‌های فله‌ای یافت. اساس کار فهرست‌های کاسبان انتخاباتی ،دلالی انتخاباتی، دریافت پول و خندیدن به ریش کاندیداها بود.
مشخص نیست با چه مجوزی هر گروه تلگرامی و یا هر تجمع یا N G O یا صاحب سایت خبری و یا چهار نفر دلال و کارچاق‌کن که دورهم جمع می‌شوند، می‌توانند در شهر رشت بدون مجوز و گذراندن مراحل مختلف حزبی و قانونی ارائه لیست نماید. بعد برای معرفی ستادهای خودشان از سهمیه ستادهای کاندیداهایی که در لیست قرار داده بودند استفاده کنند.
درنهایت می‌توان گفت منتخبین شورای شهر رشت به‌جز یک نفر – که بحث جداگانه ای می طلبد – از اکثریت مستقلینی تشکیل‌شده که زیر دین هیچ جناح و گروه و فهرستی نیستند چراکه بهایش را شاید قبلاً پرداخت کرده‌اند و امید می‌رود بتوانند باکار گروهی و عقل جمعی با بدهکاری عظیم و مشکلات به میراث مانده شهردار و شورای چهارم مقابله کرده و شهر را به سمت آبادانی و رفاه و توسعه ببرند و گره از مشکلات مردم باز کنند.